Pag-ila sa mga Panid nga Angayan Lingkoran

AMAHAN sa akong Bisdak nga handurawan. Ingon niini ang pag-ila ug pagyukbo nako kang Ernesto Lariosa, usa sa mga nailhang haligi sa Bisdak nga katitikan ug kanunay nakong katagay. Nyor Erning, mao na'y tawag nako niya.

Bitaw, ang iyang katakus ug kalantip sa pagmugna pinaagi sa pagpalanog sa inahang dila mao'y usa sa naghaling ug nagbuyok sa akong Binisayang panulat hangtud nagbukal ang tubig sa akong pamalak.

Hinumdomi nga ang panulat ni Nyor Erning gidayandayanan na sa daghang pasidungog: gawas sa pag-ila gikan sa Cultural Center of the Philippines (CCP), siya gitugyanan og Gawad Balagtas gikan sa Unyon ng Manunulat sa Pilipinas (Umpil). Ginganlan na pud siya isip U.P, (University of the Philippines) National Fellow for Regional Literature ug gitahasan sa pagsulat sa unang Cebuano epic poem nga iyang giulohan og "Kalisub." Gawas pud nga siya gituboy na ngadto sa Hall of Fame sa Bathalad (Bathalan-ong Halad sa Dagang) gumikan sa pagbalik-balik sa iyang kadaugan sa panulat, siya ang unang nakasakmit og unang ganti sa Sugilanong Sugbuanon dihang kini gipasiugdahan sa Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature.

Mao na nga dili lang usa ka dakong dungog, apan makalilisang pud nga hagit, ang gitanyag niya nako dihang siya nakahukom sa paglusad sa iyang unang libro sa mga sugilanon. "Myke, ikaw suwat sa pasiuna sa akong unang libro," matod pa niya.

Kinsa ma'y di mokurog? Sa pagkatinuod lang, mao pa intawo'y pagpanurok sa akong balhibo, ug nagkapa-kapa pa intawon sa akong pako samtang nagbugtaw sa akong dagang. Sa pagkatinuod lang, ang hagit ni Nyor Erning wala gyu'y kalainan sa tuhik ug sakdap sa agila.

Sa dili madugay, ilusad na ang unang libro sa mga sugilanon ni Nyor Erning. Giulohan og Lingkoranan Ug Uban Pang Piniling Sugilanon, lakip dinhi ang iyang mga premyadong mugna. Ug, pastilan, pagkahabog pud sa labyog sa akong kalipay nga wala ko motalaw sa laraw ni Nyor Erning. Mga higala, ania ang pasiuna sa kinamagwangang libro ni Nyor Erning:


NGANONG NAGLINGKOD ANG MAGMUMUGNA?
(Usa ka trono sa pagtuo ug pagmatuod nga giyak-an sa mga sugilanon ni Ernesto Lariosa)

Sigon pa sa usa ka langyaw nga magsusulat, wala kuno’y kalainan ni Bathala ang tigsugilon. Kay pinaagi sa gahum sa pulong, mahimong mugnaon ang usa ka kalibutan nga nagpunsisok sa kinabuhi bisan pa’g gisundan sa anino sa kamatayon.

Pangutan-a ra gud si Nyor Erning, ug lagmit imong masayran nganong balaanon ang sugilanon, angayan tuohan ug sundon . (Ug dili lang tungod kay mora’g dugdog gikan sa panganod ang tingog ni Nyor Erning, mobahakhak man o mangisog.)

Gani, bisan pa man kon nabun-og ug nabulhog na ang imong mata sa pagsud-ong sa nagkagusbat nga kalibutan—masuta diha sa pamantalaan— ang gipadayag ni Nyor Erning nag-ikag (labi na sa mga bag-ong tubo) sa pagtan-aw pagbalik sa mga kasinatian nga nasaknit na sa kuko sa kalimot.

Pananglitan: Ang kalunhaw sa banika—nga naghupot pa’g timailhan sa mitaliwan nga Eden—nanghadla gihapon og katahuman diha sa mata sa magbabasa bisan pa sa kaihalas ug kapintas sa iyang kalikopan. Ug kini hugot nga gihuptan ni Nyor Erning, labi na sa iyang pagsaysay sa mga talan-awon, simhotonon, ug makatingkag-sa-dunggan ng kanaas sa palibot—labi na diha sa paglatid ni Nyor Erning kon unsa’y nahitabo diha sa “Sakdapanay” ug “Dabong.”

Pinaagi sa iyang mamugnaong pagsulat, ang kamot ni Nyor Erning nanghawid gihapon sa mga gamot ilawom sa lasang sa panumdoman latas sa gilapdon sa lawod nga nag-uwang sa kaniadto ug karon.

Kay sa pagkatinuod lang, sama ni Bathala, ang magsusulat wala’y luna sa kalimot diha sa halapad nga wanang sa iyang handurawan. (Bitaw, bisan pa’g ang kabukiran ma-opaw ug mahawan na sama sa hubon ni Nyor Erning.)

Gani, iyang tultola’g balik ang magbabasa diin hapsay pa ang panahon bisan pa man sa subasko sa kayugot ug kahadlok nga mikuso-kuso sa kasingkasing sa iyang mga binuhat. Ug gani didto sa “Baybayon ni Simon” ug didto diin makahingawa “Kon Di Na Manugpa ang mga Langgam,” agbayan ka ni Nyor Erning aron takos kang moatubang sa mga pagbating’ biniyaan apan dili mahimong hikalimtan.

Bisan pa man sa pagdis-og sa kabag-ohan, makapanlimbawot sama sa pagkatumba sa “karaang akasya” ug atul sa pagbutho sa “Multo” diha sa daman, takus ug way kutas ang kamot ni Nyor Erning sa paghilam ngadto sa kahupayan.

Kana masuta pinaagi sa iyang pagbitad sa magbabasa aron ilhon ug angkonon kon unsa na’y dangatan sa napukan nga kalibutan isip “Bugti” sa pagtaliwan sa “buhing paraiso”—kagutom, tinikasay, pinatyanay, linugosay, pagbaligya sa dungog ug baruganan, Aids, polusyon ug uban pang timailhan sa nagkadunot nga katilingban. Bisan gani ang mga isda sa “Kwadradong Kalibutan” nakaalinggat niini samtang sila nagduhiraw kon hain na ang ilang nailhang Bathala.

Nakig-indig sa mata sa Kahitas-an, wala pu’y pagdumili ang panan-aw ni Nyor Erning, mapangahason nga motutok sa mga bulok sa kamingaw ug kahidlaw sulod sa Paraiso Disco.

Bitaw, bahin sa tawhanong kahuyang ug kahungog sa pagpatuyang nga gipunting gyud sa dagang ni Nyor Erning—wala’y kalainan sa tirador sa “Hingigo” ang tuyhakaw sa tumong sa iyang tinta: ang pagpukaw sa kahimatngon samtang iyang gitakdo ang kal-ang sa pagpakasala ug kaluwasan.

Sama sa pananglitan sa Labawng Makagagahom, mapasayloon gihapon si Nyor Erning sa iyang pagbuot nga makabaton ang iyang mga binuhat og pamalandong ug kahinuklog padulong sa kapasayloan, kaluwasan, ug kalipay. Ug kini, sa katapusan, mao’y gibarugan ni Nyor Erning samtang nagpatik og mga wisik sa kahayag ubos sa langit sa iyang alampat.

Nag-alirong ang iyang sa mga pulong. Magbabasa, lingkod na.