12/17/2006

Signos

Lisod nang maapsan, layo na’g naabtan
ang mga unggoy ni Darwin. Taas kaayo
og hangin, gani motupong na sa langit
ang utong sa utok gikan sa witik
sa ikog. Apan wa’y kutas ang kahakog
sa ihalas nga nahawla sulod sa dughan,
buot makiglumba sa mga robot. Wa’y pugong
ang pagbulhot padu’ng ngadto sa katagbawan.
Nagpadayon ang prosisyon sa mga buta
samtang nagpasad sa dalan ang mga panit
sa saging. Nalamba sa hangin
ang kampana nga natay-an sa iyang bagting.
Hagbay rang ningkagiw ang mga anghel.
Lisod nang maapsan, layo na’g naabtan.


(Tipik sa hugpong sa mga balak nga nakasakmit sa Unang Ganti sa Gawad Komisyon 2006 nga gipasiugdahan sa Komisyon sa Wikang Filipino)

Sa Panahon Nga Uso Ang Pagpamoso









Pangga, pagngon lang kaha nato ang suga.
Kuyaw baya kon naa'y gapahipi nga kamera.
Kapait sa katam-is sa isig-usa nato ka duga
Kon kita, simbako, mahimong kumbera

Sa mga nagpanilap sa ilang kamingaw.
Nagpabilin na lang unta ta sa sinehan.
Maypa'g gihuman na lang nato'g tan-aw
Silang Gardo ug Osang, gahigda sa balilihan.












(Tipik sa hugpong sa mga balak nga nakasakmit sa Unang Ganti sa Gawad Komisyon 2006 nga gipasiugdahan sa Komisyon sa Wikang Filipino)

11/05/2006

Pamahayag sa Pungkol Ngadto sa Bungol

Sukmag sa buwan bitaw, daw pagdakop
sa anino sa mga aninipot

ang pagsulat. Pastilan, kabug-at
sa papel ug sobre nga sukad-sukad
wala pa gyud nako masuwayi og
dawat. Kanindot untang ikawot sa akong
hubon karon nga makawhat na sa hangin
ang mga aligato ug agiw
sa mga letra, ningkatap ug
naglakra og dag-om sa mga pulong
ibabaw sa daob sa mga hunghong ug
kidhat. Ang pagpakaylap sa buot
masayran makaapas na bisan sa kaidlas
sa kilat. Apan kinsa'y nakahibalo
sa pagpanugpa sa abo dungan sa ulan

sa mga dila samtang nanawag ang kartero
nga nagkalo og kaldero?



(Tipik sa hugpong sa mga balak nga nakasakmit sa Unang Ganti sa Gawad Komisyon 2006 nga gipasiugdahan sa Komisyon sa Wikang Filipino)

Ngadto Sa Tikasan Nakong Textmate

kitakits sa imong mata
ganiha ra ko nalibat ug karon nia
hapit na malowbat

lakaw na ko
tagbaw na ko ha8 halok sa mga lamok dri plasa
maayo unta buthan ka kanyon sa fortsanpedro

tilaw na ko tagam
coz of u pwrte pamakak nako ni mam

tuo pud tawn cya dagkot ra ko did2 sto niño

pramis gaba d magsaba
itom ra ba ako dla

regards na lang puhon
sa snatser sa imong celpon



(Tipik sa hugpong sa mga balak nga nakasakmit sa Unang Ganti sa Gawad Komisyon 2006 nga gipasiugdahan sa Komisyon sa Wikang Filipino)

10/31/2006

Daman sa Apohan

Dili tugkan og bunga’g singot,
dili manimahong adlaw
ang mga wala’y buot— nagkayungit hingos
sa ilang sip-on, mga mata nagliraw—sulod
sa Time Zone.
Dinhi daw nanghagit
ang nagkayuring ug makalipong nga lasang
sa laylay nga de-kuryente,
nagtiaw sa kakahoyan
nga kanhi naglanog-lanog sa lunhaw ug ihalas
nga hagwa, naghaguros sa katingalahan
diin wala’y limbong
ang landong
kaniadto. Daw wa’y kahumanan
ang panahon samtang wala’y katapusan
ang wanang atul sa pagpanikop
og mga lukton ug alindahaw, sa pagsyagit
og syatong ug lumbaanay hangtod gilugwayan
ang lagaak sa lumpayat lahos

sa kilumkilom. Ug dayon
ang buwan gawaldas
sa iyang dan-ag dungan sa among
tago-tago, tubig-tubig, tagna-tagna
ug tuhik-tuhik sa mga sugilanon
nga bugnaw sa tingkoy. Ningkisaw
ang kalibunan, nanurok
og mga aninipot. Ilang nasimhot

sa pagsubang sa among kahinanok
nga nipapas sa mga pangos ug hangos—
ang kabugnaw sa among singot.


(Tipik sa hugpong sa mga balak nga nakasakmit sa Unang Ganti sa Gawad Komisyon 2006 nga gipahigayon sa Komisyon sa Wikang Filipino.)

10/16/2006

Romansa Distansya











Bisan pa’g budlat ang buwan
dili gihapon makit-an
sa webcam. Apan gatakdol gihapon

ang kalimutaw ni Christopher. Ang mga balhibo sa langgam
wala’y kalainan sa kagaan sa tumoy sa iyang mga tudlo tadlas
sa kawanangan sa computer. Bisan ang satellite di mosalir
pag-aninaw sa kalagum sa iyang kigul, ang kubal niini naglakra
og usa ka isla nga wala pa sa mapa. Dili na niya kinahanglang’
makiglayog pa sa mga balud sa kakulba aron ang mga lawud

sa kahinam ni Columbus iyang mapalgan. Nagkagamay
ang kalibutan. Wala’y kalainan sa atngal ug pusod sa babaye
nga nagpanilap— buot tingaling’ makigsawo sa iyang kagutom—
samtang siya nagpangidhat ug nagbilangkad. Daw gisuyop
ang antipara ni Christopher sa iyang pagpamuwaw,
iyang laway nangalisngaw. Lupig pa’y nangharana.

Sa pakigharong sa Internet,
nasumpay iyang kilay diin
nagkumbitay ang duha ka kwaknit.











* Tipik sa hugpong sa mga balak nga nakasakmit og Unang Ganti sa Gawad Komisyon 2006 nga gipasiugdahan sa Komisyon sa Wikang Filipino

9/03/2006

Halad Sa Dalagang Nagsul-ob Og iPod

Nagbanda-banda ang mga bosina. Maka-igking
ang haguros sa hanging gi-anoos, ug gaaso-aso
ang taghoy (Wala kaha napaksit ang dila
sa konduktor, nagkumbitay sa jeep nga
pinakadlit ang pag-utnga?) Nagsidlit sab
ang sitsit sa mga stambay, naglaway samtang

naglutaw ang imong mga lakang sumpay sa kutay
sa kuryente lahos sa kinalawman nimong atuli.


Nagpangab-ot nimo ang abogon nga huni gikan
sa makalilimos nga buta; iyang gitara giagup-op
sa mga harana nga haom na karon iduyog
sa purlon. Bisan pa’g iyang idalit makabuhi’g
patay, gipaambit nilang Yoyoy ug Max sukad pa
sa panahon sa jukebox— wala na, wala na

nagkitiw ang imong mga tiil samtang nagdisko
ang suga sa ambulansyang’ nakasaghid nimo.



(Tipik sa hugpong sa mga balak nga nakasakmit og Unang Ganti sa Gawad Komisyon 2006 nga gipasiugdahan sa Komisyon sa Wikang Filipino)

8/28/2006

Teknolohibat

Bulahan ang mga buta: Dili makurat,
dili molugwa ang kalimutaw.

Bitaw, udtong tutok na ra ba
niining siglo sa salamangka. Nakiglumba
ang mga mugna sa makina sa matag kisaw
sa pilok. Madangaw na ang kawanangan
sa kinaadman. Sa tumoy sa tudlo,
ang kalibutan usa ka lusok nga muta.
Nakigharong sa kahabog sa panganod

ang pinatindog nga kumagko,
nagsundog sa tamla ug tagik

sa Ginoo. Nangidhat silang Watson ug Crick.
Namikat ang nagpakatap og katahap
batok sa katingala. Nanghadla ang ilang

lamat: Wala’y dili mabuhat.
Bisan ang mga ilaga sa suok-suok
sa Pasil mahimong pasanayon isip
mga kwaknit, paluparon ngadto
sa mga kampana sa Vatican ug patugpahon
sa mga saag ug wala hiilhing mga lubnganan.
Ug ang urom gikan sa agulo sa kagutom
sa Africa mahimo natong saw-an samtang

gadamgo si Bono og kumbera sa kanta.

Palaran ang nangapkap kon asa padulong
ang luha sa ikatulong mata.



(Tipik sa hugpong sa mga balak nga nakasakmit sa Unang Ganti sa Gawad Komisyon 2006 nga gipasiugdahan sa Komisyon sa Wikang Filipino.)

8/22/2006

Misteryo sa Kahayag Café








Kinahanglan duna'y kangitngit. Kay kon wala, unsaon
pagkahingpit sa buwan? Unsa’y katumanan sa mga bitoon?

Bisa’g bagtok ang kabugnaw sa kagabhion— gitug-an
sa mga halok nga wala’y mga ngabil ug dila, giduyogan

sa mga kanta nga wala paminawa— ayaw kahadlok
pagtilaw sa kamingaw. Kay kon dili, unsaon paglad-ok
sa laway nga nangalisngaw sa kauhaw? Ug kinsa
ang mangagda aron saw-an ang kagutom sa isig usa?

Mosubang ang adlaw taliwala sa atong lamisa.

6/26/2006

Kuan: Tulo Ka Haiku

(Illustration: JOSUA CABRERA)

Pagkatumpag sa Kamingaw


Natun-as na ang adlaw.
Apan kanus-a
matumpag ang kamingaw?








Nangahagbong nga Bitoon

Iphon ta: mga bitoon
nga nangahagbong.
Asa man ta padulong?










Sa Palibot sa Hardin

Hanging itom, sa atong
hardin naglibot.
Kanus-a ta mag-ibot?


Pangandam

Pagbantay,
ayaw pagdanghag kon buot kang
mohimamat sa balak.

Daghan ra ba kaayo’g nawong
ang iyang mga pulong. Nag-ugom
og mga buak nga bildo, nag-aso
ang iyang dila: wala’y kalainan

sa managhigugma
nga misalikway sa kamingaw
ug kalisang, nag-bayloay sa ilang gininhawa
samtang nahimong samin sa isig usa
ang ilang lawas nga nagsinaw sa ilang singot.

Wala’y kalainan
sa paghot sa iro ilawom sa kagabhion
ang gisumbong sa magbabalak
nga gihuboan sa mga bakak
samtang nangliki ang iyang antipara
atul sa pagtakdol
sa iyang pag-inusara.

Pagmatngon kon buot kang makighilawas
sa pasumbingay nga nagkiay-kiay
luyo sa kahilum: wala’y kalainan

sa huni ug kundat sulod sa dughan

duyog sa tinagong tunob sa kawatan.
Kon siya imong masakpan,
nagpasabot kini nga ikaw andam na
modawat sa bisan unsang hagit
batok sa kangitngit samtang

ang balak-- nangahas
lagbas sa imong kalimutaw—
nangidhat ug nagpatin-aw
kon unsaon paghulat.

Kuan: Duha Ka Haiku

(Illustration: JOSUA CABRERA)

Sa Pagkapikas sa Samin

Sa kahayag gitusok,
samin napikas.
Unsaon man pagtutok?










Nagbukal nga Sabaw

Buhilaman: nagbukal
nga sabaw. Nganong
mga tiyan namugnaw?

Ting-init, Hunas, Taub


Dili matugkad ang kauhaw
sa adlaw. Iyang dila nag-aso
sa pagsupsop— sama sa masuso—
sa atong singot nga mibanaw
ug buot molapaw sa dagat.

Nagsungkod sa baybayon, ang beterano
sa karaang gubat gihagit sa katawa
sa mga kataw. Ang ilang mga tutoy
mipatubod sa iyang laway, miawas
sa iyang ngabil nga nangliki karon
sa tinghunas sa iyang taghoy.


Nangalisngaw ang gilawmon
sa iyang panghupaw. Iyang natilawan
ang parat nga huyohoy nga huyopon unya
sa aso sa mga panghaw
ug tambutso sa dakbayan diin
nagbanaw ang kabugnaw sa dugo
samtang nag-agas ang gatas gikan

sa ngabil sa mga bag-ong gipangtuli
nga karon naglawod ang kahidlaw
sa pagdasdas, wala’y pagdumili
sa pakighilawas sa mga balod
nga nagbukal-bukal gihapon
hangtod ug bisan
ang adlaw malumsan.

Kuan: Upat ka Haiku

(Illustration: JOSUA CABRERA)

Unos sa Uha

Naghuot na ang arka.
Kinsa’y nalumos
sa pag-unos sa uha?










Panghupaw Gikan sa Pagtuang

Migitib, mga udlot
sa pagpanghupaw.
Asa na man ang bangaw?









Abo sa Adlaw

Gihagdaw pa sa kabog--
abo sa adlaw.
Kanus-a man mobatog?









Hagwa sa mga Ikogan

Iring sungkaban, irong
buang: gahagwa.
Kinsa’y nagkalibanga?

Dihang Gisikop ug Gikulata ang Terorista

Dili maila iyang dagway, nabulhog
ug nabulit sa bun-og. Wala siya magmaskara,
ug dili niya kaila ang mga vigilante nga nagbulhot
og itom nga huyohoy sa dakbayan samtang
misutoy ang ilang motorsiklo kadlit
sa kadalanan nga nagkalapok og pula.
Kon siya taga-diin, taghoy ra ang iyang tubag,
mihungaw gikan sa iyang pangag ug sa ngabil
nga nangudlot bantang sa singsing
sa kasal nga misalingsing sa kinumo
sa nagsukit-sukit. Ang iyang gitug-an

mao ra ang panaad sa mga manag-uyab
nga napatik sa panyo nga nagkalatik
sa sip-on ug luha. Ang iyang giyamyam

mao ra ang mga tam-is nga linya
sa kanta nga gihulmigas sa diwalwal
nga dila sa naghikog. Ang iyang gibutyag

mao ra ang kahilum sa usa ka puya
nga gipistahan sa mga ilaga
sa basurahan. Ang iyang giangkon

mao nga siya ra’y bugtong nagsayaw-sayaw
duyog sa dinamita nga nagpitik sulod
sa atong dughan. Wala siya mangayo’g
pasaylo sa iyang pak-an nga pagpangahas
nunot sa usa ka tahas: ang pagpakay-ag
sa kahayag. Ang pagpauyog kalit
sa kalibutan aron mapulpog
ang kangitngit. Aron mawatas-watas
ug maugdaw ang atong kamingaw.
Wala siya’y apelyido. Siya tawga lang kuno
sa ngalan nga Kupido.

Dihang Nabuntagan ang Gamhanan

(alang ni Raphael Gandalf)

Bisan ang amang makakanta
bahin sa dili nako mabuhat: sirko-
balintong, salamangka, inigmat
ug ang pagpakidhat sa buta.

Bisan akong taghoy— muna’s ginhawang’
pangugat— wala’y kisaw sa huyohoy,
gitugaw ug gihuyop sa huni
sa panghupaw. Gani ang bungol
makalingi sa pagtambol sa akong kabalaka
samtang talinis ang mga torotot, nagpaabot
sa akong pagkalukapa. Ug dali ra pud tudloon
sa mga pungkol ang mga dapit diin nabiyaan ko
bisan sa mga bakol. Diin gitukmod ko
sa kahumok sa akong ilong sa pagsuong-suong
sa mga suok-suok sa kahapunon diin ang alimyon
sa dugo mao ra’y akong masimhot samtang
ang mga buwak nga tunokon gasugwak
gikan sa akong kamot.

Kining tanan akong gidawat, anak,
kining tanan akong gi-angkon sukad
gitugyanan ko’g katakus sa pagsapnay,
sukad ang kagabhion nagtugyan nako’g gahum
batok sa kalaay, katulogon ug urom
bisan pa’g ga-uwang ang mga iro,
gaalindasay kay giduyogan man
sa akong laylay.

Sa Akong Kinamaguwangan

(alang ni Gabriel Ollivan)











Ningitngit ang mga ngilit-ngilit sa lawas
sa imong inahan sa inanay nimong pagsubang
sulod sa iyang sabakan. Nahimong bukid
ang iyang tiyan, ug milipang ang kalasangan
sa akong dughan: nanamkon og mga ihalas
nga liso, nag-uha-uha sa mga mangtas nga
mga sanga ug wala pa hiilhing mga bunga.

Ninggitib sa akong dila ang mga udlot
sa pangaliya hangtod nasiak ang adlaw
ug nisidlak ang imong unang tyabaw kapin
sa oras gikan sa paglabay sa udtong tutok.
Din-a ko mangutana nganong magbandilyo
ang mga tuktogaok matag kaadlawon.
Gibalhiboan ang akong mga bukton.

Sa imong kagutom, samtang ikaw gilaylayan
sa imong inahan, gitungab nako
ang iyang tingog. Hangtod ang kahayag
nga midagayday sa tumoy sa iyang totoy
gisawman sa mga bitoon nga nangandoy
saw-an ug saulogon ang atong mga kagabhion.
Ikaw ang suga sa tanan nakong isugilon.

Kuan: Duha ka Haiku

(Illustration: JOSUA CABRERA)

Utlanan nga Wa'y Katapusan


Padayon sa pagtuyok
ang kalibutan.
Nganong duna’y utlanan?









Dasmag sa Dan-ag

Ang buwan nasarasay.
Nganong duna ma’y
manukmag sa kahayag?

3/07/2006

Unang Hugpong sa mga Pulong


Human sa duha ka tuig nga hinuwat nunot sa pagkapili sa National Commission for Culture and the Arts (NCCA) sa akong tampo nga mga hugpong sa mga balak alang sa UBOD New Authors Series, malusad na gyud sa katapusan ang akong librong kinamagulangan. Ilusad kini sa Kahayag Cafe sa ika-11 sa Marso, 2006, alas kwatro.

Ilusad pud ang unang libro sa mga sugilanon sa akong higalang Januar Yap, "Ang Aktibistang Gi-Syphilis."


1/07/2006

Dihang Nahayagan, sa Unang Higayon, ang Akong Dagang

BAG-ONG TUIG NA, ug isip akong unang tampo dinhi sa BESO BISDAK karong 2006, tugoti nga molingi ko'g balik pinaagi 'ning lakbit-saysay kabahin sa akong panuwat sa pinulongang Bisaya. Pwera buyag, ania'y lindog ni Jose R. Reyes nga napatik sa Sun.Star Weekend Magazine (Pebrero 7, 1999):

At 30, Michael U. Obenieta has received more accolades (13 Cebuano and English citations) than any young literary writer of his generation. Recently, the Cebuano Studies Center of the University of San Carlos (and the Cornelio Faigao Foundation) cited him as the first recipient of the “Best New Cebuano Writer” award.

The award required the four nominees (Adonis Durado, Cora Almerino, Ulysses Aparece, and Obenieta) to pass 12 poems in Cebuano each. A grueling test that would determine the range and maturity, "the fire and performance of their work," as Dr. Resil Mojares affirmed when he served as one of the judges along with Prof. Merlie Alunan and Rene Amper. For Obenieta, this was judgment day for a body of work that took him one and a half year to finish. In spite of the numerous feathers on his cap, the challenge for Obenieta to reawaken interest in Cebuano literature is far from over.

His story begins in 1994 with a teacher, Dr. Romola Savellon, (his Literature professor in the erstwhile Cebu State College) who inspired him to discard the trappings of writing poetry for the sake of “himo-himo lang,” and to take it seriously. Savellon became his mentor and guide in the rudiments of poetry.

At first, he was hesitant, wondering if he could write in his native tongue at all. “Prior to 1994, all my works were in English,” recalls Obenieta. “And they were not what you call poetry, yet.” Another one who encouraged Obenieta to write was his friend Rolando Rosell. A novelist in Cebuano, Rosell, then Obenieta’s editor at the college publication “Ang Suga,” would not live to see Obenieta write in Cebuano. “Writing poetry in Cebuano became a tribute of sorts to my late friend.” Writing in Cebuano proved to be easier than he initially thought.

When he started writing, he found the process interesting and enlightening. It also proved to be a link to his own Cebuano heritage. “I remember that my parents kept some Cebuano literature (Bisaya and Lungsoranon, particularly) in the house, and I recall reading a lot of these. It made me realize, kahibaw sad dai’y ko mosulat og Binisaya.”

At the third Bangga sa Panulat Sugbuanon (co-sponsored by the Doña Modesta Gaisano Foundation and Sun.Star Cebu), Obenieta became the youngest finalist (in a field that included his writing idol at that time, Mel Baclay). The recognition was a boost for Obenieta. “To be honored as a finalist among people who were veterans in writing poetry… made me want to write more.”

It was during the awarding ceremony when Obenieta was introduced to the Bathalad (Bathalan-ong Halad sa Dagang), a group of creative writers who regularly come together to write and discuss Cebuano literature. It was Baclay, a Bathalad member, who introduced Obenieta to the group’s president then, Ernesto Lariosa. Through discussions and interactions with Bathalad and his own group of young writers from the University of Cebu and the University of San Carlos, he came to know more about the craft.

He was accepted to the country’s writing workshops (Dumaguete, Baguio, Iligan, among others.) These workshops helped him hone his craft, giving him a sense of direction for his writing. In beginning to write seriously, he saw that writing from within is a noble process but one has to balance this with the realities that the readers can identify with. It is also the writer’s responsibility to bring back a “metaphoric consciousness” to the readers.

He says that we live in a prosaic, un-poetic times. The poet has the responsibility to bring back this poetic consciousness and raise the level of writing that would lead the reader to wonder and self-examination. The Cebuano literary scene today is witnessing an explosion of talents. A new breed of writers are taking part in reliving the Cebuano tradition and extending it to new horizons in writing. “There are new perspectives, new voices voices and points of views, like the emerging feminist and gay poetry.” There are also more people appreciating Cebuano literature, observes Obenieta. Each writer has begun making his own creative space and taking inspiration from everyday experiences, as Obenieta does. He has nothing but praise for his fellow young writers-nominees. Cora Almerino is known for her caustic voice, daring and discipline. Adonis Durado, says Obenieta, plays with all the conceivable possibilities in poetry. Ulysses Aparece is steeped in tradition.

A poet possesses an antennae, Obenieta says. A poet is conscious of the world around him. With this antennae, he sees the human spirit surviving against this mechanical, high-tech world. By writing and reading poetry, he says, maybe some might obtain sort of a state of grace.