11/21/2005

Sugilanon: KAGOT SA KAGUTOM


Sa iyang paminaw, lupig pa'y tuktugaok sa manok matag kadlawon ang kalit nga pabagting sa telepono. Naigking si Woody gikan sa iyang paghukdong sa lamesa, nasarasay, mora'g naunay sa kaugalingon niyang patid dihang nanghuy-ab ug nanghuyatid. Gi-unlanan sa galibaong niyang aping, ang blotter iyang nasaghiran, nahagbong. Ug samtang iyang gilugdan ang iyang tabuntabon nga nabulit gihapon sa latik sa katulogon, nakapangawot siya sa iyang ulo kon unsa'y unang puniton: Ang blotter? O ang telepono nga, sama sa gigulgol nga manok, padayon sa pagsyaok?

Sa pagdul-it niya sa telepono diha sa iyang dunggan, diha'y langaw mitugdon sa iyang ilong, mituyhakaw og lupad dihang si Woody nagkanayon: "Maayong hapon…Talamban police station. PO1 Cabalo speaking."

Mingiswi, sama ra nga misulod ang langaw sa ilong ni Woody samtang iyang gihagdaw ang mga lusok sa hagawhaw gikan sa buho sa awditibo.

"Hello… hello? Taym pa, unsaon man nako pagkasinabot ini nga lupi'g pa man nimo gahunghong. Kinsa gani ni? Kusgi lang kuno gamay imong tingog, mam. Unsa gani to? Hello!" Lupig pa'y gipabuthan iyang dunggan dihang naputol ang tingog sa pikas linya. "Panuway ning tiguwanga, gibusdakan noon ko," bagutbot pa ni Woody samtang iyang gipahiluna ang telepono patong sa directory. Samtang nangawot sa ilong, midaguok ang gabusdik niyang tiyan.
Iyang gisusi ang orasan sa bungbong simpig sa poster ni Assunta da Rossi nga nagngisi. Mora'g nakatulon siya og lagong dihang iyang nasayran nga hapit na alas dos. Asa naman tong suki nakong tindera'g sud-an? Wala pa man ko hatdi'g panihapon?

Wala'y imik ang usa niya ka kauban nga naghagok, nagbuy-od sa bangko luyo sa bulletin board. Mibarog si Woody, ug iyang nakit-an didto gawas sa gate si PO2 Bart Hubrisan, nanutpik samtang nanawag sa tindero'g sigarilyo. Pangutan-on unta ni Woody ang labing batan-ong pulis sa ilang presinto nga na-headline sa SuperBalita kapin sa buwan na ang milabay human iyang napusilan-patay ang tulo ka tulisan og jeep didto sa may Lahug. Apan lab-as pa sa dunggan ni Woody ang sukmat niini sa niaging adlaw: "Ingon ra ba to si Yoling ganiha, dako na kuno kaayo ka'g utang. Unya na lang kuno siya mohatod og sud-an kon mahinumdom na ka sa imong gikalibang. Bilib sad ko nimo moda'g pabaga, da. Di ka kuyawa'g gaba? Kanyahay rang naniguwang na lang ka, wa gihapo'y asenso sa ranggo!"

Kon unsa siya sa kaabtik, mao sa'y kahait sa dila ni Bart. Salig lang ning kanahan, bagutbot pang Woody sa hilom samtang mibalik paglingkod sa iyang pwesto. Tinamud nga opisyal sa kwerpo sa kapulisan sa rehiyon ang amahan ni Bart, ug igo na kini aron manglad-ok si Woody sa iyang laway. Sayud siya nga sa edad ni Bart nga baynte-tres anyos, layo pa kaayo ni og maabtan.
Gipahit na lang ni Woody ang iyang wa-it aron di niya malitok ang nanggilok sa iyang dila: "Kalami ingkibon sa dunggan sa kanahan!"Iyang giablihan ang hunos sa iyang lamesa, namasin nga duna pa'y salin sa Skyflakes nga iyang gitimo gahapon. Mi-aslom og samot ang iyang dila, ug iyang gisirad-an pagbalik ang hunos.

Nagpahipi siya'g pangluwa sa kilid sa iyang lamesa, ug nilingi didto sa gate kon wala ba siya masakpi ni Bart. Di lalim katilaw og kasaba gikan sa labaw og ranggo apan manghod kaayo ni Woody og trese ka tuig. Di lalim tunlon ang kasina niya ni Bart nga gituboy sa ilang hepe isip kandidato sa tinuig nga "Search for Cebu's Ten Outstanding Policemen." Misamot iyang kagutom. Sa hilom, igo na lang si Woody sa pagpanghupaw og lawom: "Lami-a kaha, no, kon makadaug ko ana puhon."

Apan sayud usab si Woody nga daghan pang sinako ang iyang kan-on sa dili pa mapatik ang iyang ngan ug dagway sa mantalaan. Iyang nahunahunaan ang iyang penpal nga si Marilou, studyante sa midwifery didto sa Ilo-ilo. Ug swertihon ko gwapo ta ang ipapatik nga retrato kadtong 20 anyos pa ko, hunahuna pa ni Woody. Ug unsa pud kaha'y ikasulti sa iyang amahan nga bombero nga mibiya sa iyang anhing inahan sa kwatro anyos pa siya?

Nangluwa pagbalik si Woody, ug nibarog aron mopalit og snow bear sa tindero'g sigarilyo. Traynta pesos na la'y sulod sa iyang pitaka, mao'y nahabilin human gihuwaman siya og dosyentos ni Cleofe iyang ig-agaw kay kuno gi-dengue ang iyang kinamanghuran nga kinugos ni Woody. Sige lang, matud pa niya, wala pa bitaw ko'y asawa. Gawas pa, sweldo na man ugma. Magpundo na gyud ko'g usa ka putos nga Skyflakes, sigon pa sa iyang hunahuna.Gisitsitan ug gikamay ni Woody ang tindero'g sigarilyo. "Snowbear bi," sulti pa niya. Nitingsi si Bart, nitimbaya kang Woody nga nahibulong sa maayong buot sa batan-ong pulis. Unsa kaha'y nakaon aning kanahan, ay?

Apan nipahiyom na lang si Woody dihang si Bart nagpabulhot sa asu, dayon nangutana: "Nag-diet diay ka, Woody boy?"Gikan sa baba ni Bart, ang asu nipakisdom sa dagway ni Woody nga nitalikud na lang aron paglikay sa lain pa unya niyang madunggan. Nikagot og kalit iyang ngipon, ug nagupok ang snow bear diha sa iyang baba samtang nibalik siya sa iyang pwesto. Nidag-om iyang panan-aw. Sa bungbong, mora'g nagkahanap ang pahiyom ni Assunta da Rossi.

Nipiyong si Woody.

Nibagting pagbalik ilawom sa iyang bagulbagol ang lingganay sa simbahan didto sa San Nicolas, duol sa iyang presinto kaniadto, kapin sa tuig na ang milabay.
Mao pa lang gyu'y pagtikang niya sulod sa simbahan ug, samtang gituslob niya ang iyang kamot sa benditahan duol sa ganghaan, mipiyak ang iyang cellphone. Kaalingisig gyud ani, uy. Ilisan nya ni nako'g bag-ong model inig release sa akong bonus, saad pa niya sa iyang kaugalingon. Re2rn asap emrgnsy, matud pa sa mensahe sa iyang hepe.

Gikan pa lang nag-duty si Woody adtong higayona, ug naghinam-hinam na unta siya sa lansiao ug balbakuwa sa may Pasil dihang gisugat siya og usa ka batang babaye nga tindera'g kandila, nagkugos sa iyang manghod nga punay og hilak.

"Asa man diay ang imong mama, day?" Apan milabaw ang tyabaw sa masuso, ug ang tubag sa batang babaye wala na madunggi ni Woody. "Salamat, sir!" pung pa sa bata nga milakaw human tunoli ni Woody ug bayad sa lima ka kandila. Idalikyat na lang nako ni'g dagkot, hunahuna pa niya. "Matay da," yamyam pa niya, "kalimot man ko nga ikapito ka tuig nga sumad naman diay ni Nanay sa mi-aging semana."

Mibalik si Woody paingon sa presinto. Nakahukom siya nga unya na lang mani-udto kon masuta na niya ang katuyo-an sa hepe. Apan wala na siya makalahos sa presinto kay naagi-an man siya sa patrol car, ug gihunungan. "Angkas na, Woody," dason pa sa iyang kaubang pulis nga mao'y nagmaneho. "Naa'y alarma didto's Baryo Barungoy. Kawat na pud. Ingon si Hepe, kuyog na lang ta ka'y gipapauli si Pareng Tolome kay gakalibanga. Overtime lang sa kuno ka, unsaon ta man!"
Sa front seat, nalingkuran ni Woody ang duha ka batuta. Iya kining gipahiluna sa iyang paa, ug samtang mihangad si Woody aron manamin, nasiplatan niya ang usa ka binatilyo sa luyo nga lingkuranan, nagkwentas og kamera. "Kinsa na, parekoy," pangutana pa niya. "Ay, intern na sa Banat News, ukay-ukay sa blotter ganina. Ganahan mokuyog," tubag pa sa iyang tupad. Nanudlay si Woody, milingi sa iyang luyo, ug mingisi samtang nangutana sa tataw na kaayo: "Photographer diay ka, dong?"

Ang-ang man pud og turista, sigon pa sa hunahuna sa batan-on nga mitando ug miwalwag sa iyang ulo sa bintana sa patrol car aron ikulihad ang nabagtok nga plema sa iyang tutonlan.
Mihunong ang ilang sakyanan sa ikatulong eskina sa Baryo Barungoy, ug mitubod ang iyang dila dihang iyang nahanggap ang pag-alisngaw sa barbekyung manok ug baboy lakip sa sinugbang isda. Miambak dayon si Woody samtang ang iyang kauban hinay-hinay nga mipahulana sa sakyanan.

Simpig sa tindahan, diay duha ka tigulang nga mihimamat kang Woody. "Misis, unsa dia'y problema," sukna pang Woody dihang iyang gipikpik ang abaga sa babaye nga sa iyang tan-aw kapin sa singkwenta na ang pangedaron. "Miss pa na, Sir, uy. Si Miyang na, akong manghod," matud pa sa lalaki nga mipaila sa iyang kaugalingon nga Benito. Reterado kuno siya sa pagkamaestro ug hagbay rang byudo, sulti pa niya kang Woody.

"Gikawat man gud akong component. Gihapit pa gyud og saknit ang upat nako ka hiniktan ganiha lang… tangkal na la'y nahabilin. Migawas ra ko ganiha kay palit ta ko'g sud-an, pagbalik nako hanaw na," sumbong pang Benito. "Lisud ning maniguwang tang' way anak, sayun-sayonon ra man ta'g unay og pitlok ning uban natong silingan. Maayo pang makasilingan ta ani og ungo!"
"Asa man ning balay sa managsoong Ripades, Nong," misabat ang kaubang pulis ni Woody samtang iyang gibasa ang warrant of arrest. Miduol ug naminaw ang batan-on samtang nag-ingkib-ingkib sa gigunitang barbekyung baboy. Ug dihang nasuta na sa batan-on og unsa'y alarma, naminghoy kini samtang ga-usap sa barbekyu: "Ahak, di diay ni raid shabu?"

Maayo ka diha sige ka la'g usap, ingnon ta ni Woody ang batan-on. Apan mikaratil kini og lakaw nunot sa kaubang pulis ni Woody. Misunod na lang pud si Woody, mitulon sa iyang laway samtang mihapdos iyang kuto-kuto. Wan-a, paminaw pa niya, hyper-acidity na ni. Iyang gibiyaan ang duha ka tiguwang human siya tug-ani kon asa ang gipuy-an sa mga Ripades.
"Maayong hapon," pung pa niya dihang naa na siya sa tugkaran sa kalumpagong balay sa mga Ripades. "Pwede mangutana… mga pulis ni," sabat pa sa kauban ni Woody samtang nanuktok sa pultahan.

Didto ra sa tindahan sa atbang ang batan-on, nagsuyop og ice water. Apan mikalit kini og iktin, dayong pahiluna sa iyang kamera, dihang iyang nakit-an si Woody nga misutoy lang og dagan dihang nabati-an ang paglagaak sa bungbong sa may luyo sa balay, sa may kusina. Hapit madakin-as sa lapok si Woody dihang milipot padung didto, samtang gidabu-dabo og tuktok sa usa ka pulis ang pultahan. Diha'y tingog sa tiguwang babaye sa sulod, nalisang: "Wa diri, wa lagi diri akong mga anak."

"Manang, amo ra mang sukitsukiton imong duha ka mga bata. Asa na man sila? Pagawasa na lang gud na!" sulti pa sa kauban ni Woody dihang giablihan sa tiguwang ang pultahan ug nangutana, "Ngano man tawn, sir, uy. Unsa ma'y tuyo?" Gipaningot ang tiguwang, iyang agtang duna'y badlis sa takuling gikan sa iyang kamot nga naggunit pa'g luwag.

Imbis nga motubag sa tiguwang, misulod ang pulis uban sa batan-on nga nangandam dayon sa iyang kamera. Milingi ang tiguwang sa pultahan sa kusina dihang diha'y mga tunob nga milagaak duyog sa mga pinggan nga nangatagak. Mipaingon didto ang pulis nunot ang batan-on nga nakadungog sa tingog ni Woody. "Aruy," matud pa niini.

Gidunggab man tingali, panaghap pa sa batan-on. Iya dayong gipunting iyang kamera, click, click, atul gyud sa paghiklin niya sa sakong pinintalan og asul nga gitabil diha sa pultahan sa kusina.

"Ayaw diha, sir," pangiyupo pa sa tiguwang samtang iyang gipugngan ang bukton sa pulis nga nakuyawan dihang iyang nakita ang batan-on nga mitabon sa iyang baba, wala katuo sa iyang nakita.

Nalamba sa sawg ang tiguwang human giwakli sa pulis nga didto na kusina ug kusganong nangutana: "Woody, naunsa ka?

"Nanglayat ang mga kanahan, parekoy," esplikar pang Woody samtang nagping-it ug naghuyop-huyop sa iyang wa-it. Naglingo-lingo ang batan-on, pwerteng agik-ik samtang mipadung pagbalik sa gawas. Iyang naagi-an ang tiguwang babaye nga gakurog ug gabakho sa suok, nagkayuring: "Wala lagi, sir. Wala lagi.""Aruy," matud pang Woody. "Pwe, nahilos ko paghigop nako sa sabaws' manok, parekoy!" Namuwa iyang nawong, ug siya mipiyong. Makapaso ang tinutokan sa iyang kauban samtang nagngisi, naglingo-lingo.

No comments: